Günümüzde insanın ilgisini bölen uyaranların çok ve çeşitli olması nedeniyle, özellikle çocuklarda yaygın bir dikkat eksikliği gözlenmektedir. Ülkemizde bu sorun, sınırlı sayıdaki uzmanın, yine sınırlı sürede yaptığı çalışmalarla yürütülmektedir. Okullarda ise bu amaca yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bunlardan biri, Özel Sezin Okulu‘nda uygulanan, Bir Okumada Anlam, Bir dinlemede Anlama çalışmasıdır.
Ali Rıza Çatal / Eğitimci
Çağdaş öğretim programları bilgiyi temel almakla birlikte, esas olarak beceri kazandırmayı amaçlar. Bilindiği gibi, insanlığa ait bilgi birikimi günümüzde inanılmaz büyüklüğe ulaşmıştır ve mevcut bilgiye her gün yeni boyutlar eklenmektedir. Öyle ki, bırakın ortalama bir insanı, uzmanlar bile artık sadece kendi alanlarına ait bilgiyi izleme ve kullanmada zorlanmaktadır.
Bu olgu, “Bilgiyi Yönetme” olarak tanımlanan yeni ve çok önemli bir beceriyi gündeme getiriyor. Artık bilgisayar okuryazarı olan herkes, bir birkaç tuşla bilgi kaynaklarına ulaşabiliyor. Ayrıca sadece bilgisayar değil, diğer mesaj kaynakları da kolaylıkla her türden bilgiye ulaşmamızı sağlıyor.
Ne var ki, bilgiyi yönetmek, ona ulaştığımız kadar kolay olmamaktadır. Bunun için, ulaşılan bilgiyi filtreleme, anlama, yorumlama, ifade etme ve etkili şekilde kullanma gibi üst becerilere gereksinim var. Zihin atölyesi, tüm becerilerin kayıt altına alındığı bir zihinsel kurulumdur. İnsanın sahip olduğu beceriler ne kadar işlevsel ise zihin atölyesi de o kadar niteliklidir. Nitelikli zihin atölyesi, kendini otomatik olarak günceller ve ihtiyaç duyduğumuz çıktıları bize sunar. İşlevsel bir zihin atölyesi oluşturmak, emek isteyen bir iştir ve teknik çalışmalar gerektirir.
İşlevsel bir zihin atölyesinin oluşturulmasında Türkçe dersinin çok önemli payı vardır. Bu derse ilişkin anlama ve anlatma becerileri, diğer pek çok becerinin kazanılmasında da ön koşul niteliğindedir. Bilinen o ki, bir insanın anadili becerilerindekiüstünlüğü diğer alanlardaki başarılarını olumlu etkilemektedir.
Bu nedenle, gelişmiş eğitim sistemlerinde anadili öğretimine, diğer derslerden daha fazla süre ayrılmaktadır. Ülkemiz eğitiminde de anadiline, yani Türkçe derslerine daha geniş zaman ayrılarak bu derse özel bir önem verilmektedir. Ancak, amaçlara ulaşmada önemli olan, bir derse ayrılan süreden çok, o sürenin doğru ve verimli kullanılmasıdır. Bunun için, geleneksel ve bilgi içerikli Türkçe öğretiminden çok, teknik yanı ağır basan anlama ve anlatma çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bu çalışmalar, aynı zamanda algı sisteminin geliştirilmesini sağlayan etkinliklerdir.
Anlama Becerisinin Önemi
İzleyerek, okuyarak veya dinleyerek anlama, görsel ve işitsel yollarla beyne ulaşan mesajların bellek verileriyle ilişkilendirilip, algılanmasıdır. Araştırmalara göre, sahip olduğumuz bilgilerin % 83 ü görsel, % 11’ i işitsel kaynaklıdır. Buna göre, her iki mesaj kaynağının öğrenmedeki toplam payı %94 gibi çok yüksek bir orandadır. Bu durum hem görsel, hem de işitsel becerilerimizin önemini ortaya koymaktadır. Öte yandan, bilgi birikimdeki artış ile görsel ve işitsel araçların yaygınlaşması da bu duyularımıza ait becerileri son sınırlarına kadar geliştirmemizi zorunlu kılmaktadır.
Dikkat – Anlama İlişkisi
Bilinen o ki, zihinsel ve fiziksel engeli olmayan her insan, düzeyine uygungörsel ve işitsel mesajları bir dinlemede, bir okumada anlayabilmektedir. Kısaca, normal her insan, düzeyine uygun tüm mesajları bir dinlemede, bir izlemedeveya bir okumada anlayabilecek zihinsel yeterliliktedir. Sağlıklı bir insan, beynine ulaşan mesajları anlayamıyorsa, bunun nedeni zihinsel değil, zihnin uyanık tutulamaması, yani dikkat eksikliğidir.
Çağımızda dikkat hakkında pek çok şey bilinmektedir. Dikkat süresi ve yoğunluğunun kişiden kişiye ve insanın yaşına göre değişkenlik gösterdiği de bu bilgiler arasındadır. Yine bilinmektedir ki, uygun yöntem ve teknikler kullanılarak dikkat, yani zihnin uyanık tutulması önemli ölçüde geliştirilebilmektedir.
Günümüzde insanın ilgisini bölen uyaranların çok ve çeşitli olması nedeniyle, özellikle çocuklarda yaygın bir dikkat eksikliği gözlenmektedir. Bu çocuklardan pek azı uzman desteği alarak ya da okul çalışmalarıyla dikkat sorununu aşmaya çalışmaktadır. Bu nedenle sistem içinde, dikkat kaynaklı başarısızlıklar her yıl biraz daha artmaktadır. Gelişmiş eğitim sistemlerinde, bir yandan akademik hedefler gerçekleştirilirken, diğer yandan dikkat süresi ve dikkat yoğunluğunu artıran çalışmalar yapılmaktadır. Ülkemizde bu sorun, sınırlı sayıdaki uzmanın, yine sınırlı sürede yaptığı çalışmalarla yürütülmektedir. Okullarda ise bu amaca yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bunlardan biri, Özel Sezin Okulu’nda uygulanan, Bir Okumada Anlam, Bir dinlemede Anlama çalışmasıdır. Türkçe derslerinde yapılan bu çalışma, teknik gerekleri yerine getirilerek örnek biçimde uygulanmakta ve öğrencilerdeki gelişmeler düzenli şekilde kayıt altına alınmaktadır. Sonuçta, hem derse ilişkin kazanımların gerçekleştiği, hem de dikkatin alabildiğine geliştiği gözlenmektedir.
