Çocuğunuzun dikkatini geliştirmesi için ona nasıl yardımcı olabilirsiniz? Psikolojik Danışman Seçil Cüntay ebeveynlerin dikkatle ilgili bilmesi gerekenleri ve günlük hayatta uygulayabilecekleri çeşitli yöntemleri paylaştı.

Dikkati hemen dağılıyor ama sevdiği şeylerde iyi… Potansiyelini göstermiyor… Derste çabucak sıkılıyor…

Yetişkinler olarak bu cümleleri çocuklar veya gençler için pek çok kez sarf etmişizdir. Bizler yetişkin zihniyle çocuk zihnini, ihtiyaçlarını, kalbini ve dikkatini tarif etmeye çalışıyoruz. Oysa şunu anlamalıyız ki dikkat konusundaki yetişkin beklentisini çocukların karşılayamaması (beynin gelişim süreci nedeniyle) son derece doğaldır. Mesele aslında basit; beynin dikkat fonksiyonunu yönlendiren frontal korteks bölümü yaş ilerledikçe gelişir. Çocuklar ise duygusal tepkilerin merkezi olan amigdala ile daha sık hareket ederler.

Psikolojik Danışman Seçil Cüntay’ın da dediği gibi, eğer çocuklarımızı anlamak istiyorsak onların zihinleri, ihtiyaçları, kalpleriyle düşünmemiz lazım. Bu noktada soru “Çocuğumun dikkatini nasıl geliştirmeliyim?” değil, “Çocuğumun dikkatini toplaması için ona nasıl yardım edebilirim?” olmalı. Cüntay’a göre ebeveynler çocuklarına yardımcı olmak istiyorlarsa öncelikle dikkati doğru tanımlamalılar:

Dikkati sadece süreyle tanımlarsak ciddi bir hata yapmış oluruz. Dört tip dikkat vardır: sürdürülebilir (dikkati uzun süre belli bir noktaya verme), seçici (iç ya da dış uyarıcılara takılmadan tek bir uyarana yönelme), değişken (dikkati bir durumdan diğerine transfer etme) ve bölünmüş (aynı anda iki şeyi yapabilme). Çocuğun bu farklı dikkat tipleri arasında hangisinde zorlandığını bilmek önemli.

Dikkat yönetici işlevlere ait bir fonksiyondur. Yönetici işlevler belli bir amaca ulaşmak için ihtiyaç duyulan becerilerin tümü olarak tanımlanabilir. Bu amaç matematik sınavına hazırlanmak da olabilir, servise zamanında yetişmek de. Çocuğun amaca giden yolda dikkatinin ne zaman dağıldığını anlamak gerekir. Açken mi? Uykusunu alamadığında mı? Ortam değişikliği olduğunda mı? Koşulları iyi gözlemleyerek ayrıntıları fark edebilir ve ona göre aksiyon alabilirsiniz.

Farklı yaş grupları için farklı yaklaşımlar benimsenmelidir. Ergenlik döneminde yönetici işlevlerin önemi artar. Bu dönemdeki bir gençten tek başına çalışması, zor ödevleri tamamlaması, aynı anda birden fazla işi takip etmesi, uzun soluklu projeleri sonlandırması beklenir. İlköğretim yıllarında aile ve öğretmenlerden yardım almak kabul edilirken ergenlik döneminde bu yardımlar cazibesini kaybeder. Önceki yıllarda kullanılan stratejiler bu dönemde işe yaramaz ve anne-babaların yeni yaklaşımlar benimsemeleri gerekir (çocuğun seçimlerinin doğal ya da mantıklı sonuçlarını yaşamasını sağlamak, uzlaşmaya açık olmak gibi).

Duyguların önemi yadsınamaz. En iyi öğrenme deneyimlerimizi sevdiğimiz öğretmenlerimizle yaşamışızdır. Stres seviyemiz yüksek olduğunda, kafamız karışıkken veya kendimizi kötü hissederken odaklanmakta zorlanırız. Çocuklar da böyledirler, benzer duyguları yaşarken öğrenmekte güçlük çekerler. Öncelikle sakinleşmeleri gerekir.

Peki, çocuğunuzun dikkatini toplaması için günlük hayatın akışında ona nasıl destek olabilirsiniz? Cüntay’ın önerileri şöyle:

• Doğru çalışma ortamını yaratmak basit ama önemli adımlardan biri. Işığı, sandalyeyi, masa-sandalye açısını ayarlayın, masanın üzerindekileri düzenleyin. Haftada bir gün birlikte oda toplayın. Eşyaları azaltın, ayırın, sınıflandırın. Az olanı düzenlemek kolaydır.
• Bilgiyi zihinde tutma kapasitesini geliştirmesi için birlikte küçük egzersizler yapın. Bu bilgi otopark veya telefon numarası, sipariş listesi, ev adresi, ders programı olabilir. Siz de kolaya kaçmayın, her şeyin fotoğrafını çekmeyin.
• Küçük yaşlarda görselleştirme yönteminden yararlanın. Resimli kartlar, yapışkan notlar, hatırlatıcılar kullanın. Uzun cümleler kurmak yerine kısa ve net yönergeler verin, çözüm odaklı olun.
• 10 yaş yatılı kampını beklemeden öz düzenleme öğretin. Kendi kendine üstünü başını giymesini, banyo yapmasını, saçını taramasını, çantasını toplamasını sağlayın. Ancak bunları küçük adımlarla ve teker teker yapın, acele etmeyin. Kendini çekip çevirebilen çocuk dikkatini de toplayabilir.
• İç konuşma öğretin. “Önce … yapacağım, sonra … yapacağım” gibi. İç konuşma 5-6 yaşa kadar dışarıdan yapılır. Sonrasında çocuklar bunu içselleştirir ve konuşmayı sessizce yapmaya başlarlar.
• Masa toplama, sofra kurma, çöpü dışarı çıkarma gibi ev işlerine dâhil edin. Bu aktiviteler de iç konuşma ve yönerge izleme gibi dikkat toplamaya dair önemli unsurları içerirler.
• Hayır, okulda enerjilerinin tamamını atamıyorlar. Bırakın yorulsun. Spor yapsın. Spor yapmak öz düzenleme becerisini geliştirir ve akademik başarının artmasında önemli bir faktördür. Spor ve akademik başarı arasında doğal bir denge vardır.
• Ara sıra zorlamak, yolu biraz uzatmak lazım. Konfor alanından çıkan çocuk dikkatini daha rahat toplayacaktır.
• Ve tabii ki anne-baba olarak günlük hayattaki davranışlarınızla çocuğunuza rol model olun. Sizin dikkatinizi nasıl topladığınız, hayatınızı nasıl organize ettiğiniz çocuğunuzun da bu becerileri geliştirmesi açısından oldukça önemli.