Özel Sezin Okulu bu sene de Bologna Çocuk Kitapları Fuarı’ndaydı. Hem yeni kitapları inceledik hem de trendleri gözlemledik.

Çocuk ve gençlik edebiyatının, eğitimin vazgeçilmez bir parçası olduğunu, bu konudaki çalışmalarıyla vurgulayan Özel Sezin Okulu bu sene de Bologna Çocuk Kitapları Fuarı’ndaydı. Hem yeni çıkan kitapları yerinde inceledik hem de yeni trendleri, eğilimleri gözlemlemeye çalıştık. Ayrıca okul kurucuları fuarın son günü düzenlenen Reggio Emilia pedagojik felsefesinin ve uygulamalarının anlatıldığı bir atölye çalışmasına katıldılar.

Bologna Çocuk Kitapları Fuarı, çocuk edebiyatının bir şekilde içinde olan kişiler için zamanın durduğu ve başka bir boyuta geçildiği kısa bir duraksama, nefes alma anı. Sanki birkaç günlüğüne gerçek dünyadan uzaklaşıp sadece kitap, illüstrasyon, hikâye düşünüyorsunuz. Tabii bir yandan da fuarın dört bir tarafında gerçekleşen sergilerle tam bir görsel şölene dahil oluyorsunuz.

Ödüller ve Trendler

Bu sene fuarda daha önce eksikliğini hissettiğim bir konuya da yer verilmişti: Bilgi verici konferanslar.  Özellikle “New York Times En iyi Resimli Kitap Ödülü’nün 65. Yılı şerefine fuarın ikinci günü gerçekleşen konferans son derece zihin açıcıydı. Çocuk kitapları konusunda önde gelen akademisyenlerden biri olan Leonard Marcus’un 1950’lerden bu yana çocuk kitapları trendlerini ve ödül alan kitapları anlattığı konuşmanın ardından iki kaçırılmayacak yuvarlak masa toplantısı gerçekleşti. İlkinde yayıncılar ve editörler buluştu. Steven Guarnaccia (ABD), Deirdre McDermott (Walker UK), Anne Schwartz (Schwartz and Wade/Random House), Neal Porter (Neal Porter Books at Macmillan), Paul O. Zelinski (illüstratör), Maria Russo’nun (New York Times Çocuk Kitabı Editörü) katıldığı panelde, ödülün jürisinde bulunan kişiler, en sevdikleri, kendilerini en çok etkileyen kitabı seçmeye çalıştıklarını, “çocukların neye ihtiyacı var?” gibi soruları düşünmediklerini aksi takdirde didaktik olacaklarını söylediler. Ödülü kazanan resimli kitapların baskın bir estetik tarza sahip olmadığını, zaman içinde değiştiğini ama illüstrasyon dünyasında farklı kamplar ve yaklaşımlar olduğunu belirttiler. Jürinin tamamının beyaz erkeklerden oluştuğu eleştirisine ise çocuk kitabı editörü Maria Russo cevap vererek, gelecekte bunu değiştireceklerini ve farklılıklara önem verdiklerini belirtti.

Çizerlerin Gözünden

Bir sonraki yuvarlak masa, günümüzün en sevilen uluslararası çizerlerini bir araya getiriyordu. Çizerlerin bir ortak yanı da New York Times En İyi Resimli Kitap Ödülü’ne layık görülmüş olmalarıydı: Beatrice Alemagna, Suzy Lee, Laura Carlin, Paul Zelinsky ve Sydney Smith.  İtalyan olmasına rağmen uzun yıllardır Fransa’da yaşayan Beatrice Alemagna, “Un Jour de Rien” (Hiçbir şey Yapmama Günü) adlı kitabının biraz karanlık bulunmasından ötürü birçok yayıncı tarafından reddedildiğini ama basıldıktan sonra New York Times En iyi 10 Kitap listesine girmesinden büyük mutluluk duyduğunu belirtti. “Dalga” ve Gölge” (Meav Yayıncılık) kitaplarıyla ülkemizde de tanınan Suzy Lee, Bologna’ya ilk geldiğinde elinde portfolio’suyla şaşkın şaşkın dolaştığını ama kitabının ilgi görmesi üzerine büyük mutluluk duyduğunu, her Bologna’ya geldiğinde aynı mutluluğu yaşadığını, duygulanarak anlattı.  Ödüllü, Kanadalı illüstratör Sydney Smith’in sessiz kitapların gücü üzerine söyledikleri ise önemliydi. Sydney Smith “Sidewalk Flowers” (Yol kenarı Çiçekleri) adlı kitabını şair JonArno Lawson’un bir şiirini resimleyerek hazırladığını, eskizi gören şairin, metne artık gerek kalmadığını söyleyerek kitabı sessiz kitaba çevirdiğini, bir şairin kendi metninden vazgeçmesinin ne kadar önemli bir şey olduğunu sonradan kavradığını anlattı.

Andersen Ödülleri ve ALMA

Fuarda, randevu ve konferans dışında kalan zamanımı standların arasında dolaşıp sergileri gezerek geçirdim. Bu senenin onur konuğu Çin idi ve birçok aktivite gerçekleştirdiler. Çin, çocuk kitapları pazarında daha büyük pay almak adına büyük bir çaba gösteriyor. 2013’ten beri düzenlenen Shanghai Uluslararası Çocuk Kitapları Fuarı her yıl biraz daha büyüyor. Bu sene Andersen Ödülüne aday gösterilen ve shortlist’te (eleme)  yer alan Xiong Liang gibi çizerlere, 2016’da Andersen Ödülü alan Cao Wenxuan (Tunç ve Ayçiçeği /Fom Kitap) gibi yazarlara sahip olduklarını hatırlatalım.

Andersen Ödülü’nden bahsetmişken, çocuk kitapları alanındaki  bu büyük ödülün bu seneki sahiplerinin Eiko Kadono (yazar – Japonya) ve Igor Oleynikov (çizer- Rusya) olduğunu ekleyelim. Yine çocuk kitapları dünyasının en prestijli ödülü olan Astrid Lindgren Ödülü (ALMA) Amerikalı yazar Jacqueline Woodson’a verildi. Woodson, Brooklyn’li, Siyahi bir yazar ve kitaplarında daha çok ırkçılığı, ayrımcılığı, toplumsal dışlanmayı, ekonomik eşitsizlikleri işliyor.

Asi Kızlara Kitaplar

Fuarda, geçen senenin hit kitabı “Asi Kızlara Uykudan Önce Hikâyeler I, II”nin oluşturduğu “girl power” dalgası devam ediyordu. Birçok yayıncının raflarında tarihte öne çıkan kadınların yer aldığı çocuk kitapları göze çarpıyordu. Ayrıca göç, mültecilik, engellilik gibi konuların da daha fazla işlendiğini gözlemledim. Çocuklarda kendileri ve başkaları hakkında farkındalık yaratmayı amaçlayan ve “mirror and window” (ayna ve pencere kitaplar) olarak tabir edilen kitaplar da yükselişteydi.

Reggio Emilia Konferansı

Fuarın son günü, Reggio Emilia konferansından önce bu eğitim yaklaşımı tanıtıldı: II. Dünya savaşı sonrasında İtalya’nın kuzeyinde Reggio Emillia adı verilen 150,000 nüfuslu bir kasabada anne babaların çocuklarının eğitim alabileceği bir okul kurma girişimiyle başlayıp, bugün “Reggio Emilia” yaklaşımı adıyla tüm dünyaya yayılan bir okul sistemi. Loris Malaguzzi bu yaklaşımın yaratıcısı ve öncüsü. Eğitimin her çocuğun hakkı olduğu düşüncesiyle çocukların kaliteli bir eğitim alabilmesi için okul, aile ve toplumun işbirliği içinde çalışması gerektiği esas alınmıştır. Konferansın öne çıkan ve akılda kalan başlıkları ise şöyleydi;

• Çocuklar merak hissiyle doğar ve çocukların öğrenmek ve oynamak için farklı fırsatlarla karşılaşma hakkı vardır.
• Çocukların eğitim hakkı vardır ve eğitim tüm hayatı ve çevreyi etkiler.
• Çocuklar kendi hayatlarının yazarı ve mimarıdır.
• Teknoloji, eğitimin sadece bir parçasıdır.
• Çocuklar grup içinde öğrenirler.

Bu sene de birçok yeni kitap ve bilgiyle fuardan gerçek hayata döndük. Umarız gördüğümüz güzel kitaplar Türkçeye de çevrilir ve mümkün olduğunca fazla çocuk bu kitaplara ulaşır.