Ergenlik döneminde sınırlar bireyin hem kendi kimliğini tanıma hem de ilişkilerini daha sağlıklı bir zemine oturtma çabasıyla doğrudan ilişkili. Ortaokul Rehberlik Birimimiz, Rehberlik ve Ötesi Podcast’te bu konu hakkında görüşlerini paylaşıyor. Bu yazı, serinin Ortaokul Rehberlik Zümre Başkanı Büşra Akbez’in konuk olduğu birinci bölümden bir kesit sunuyor.

Sınırlar kim olduğumuzu, nelerden hoşlandığımızı, nelerden rahatsızlık duyduğumuzu, neyi kabul edip etmeyeceğimizi, neye ya da nelere dur diyeceğimizi tanımlayan görünmez çizgilerdir. İnsanın kendini koruma mekanizması olarak görülebilir. Bu sadece başkalarını ya da onlarla olan ilişkimizi sınırlamak değil, kendimize bir çerçeve çizmek anlamına da geliyor. Unutmamak gerekir ki sınır koymak bir beceridir ve bu beceri pratikle gelişir. Ufak adımlarla da olsa başlamak çok kıymetli.

Ergenlik döneminde sınırlar bireyin hem kendi kimliğini tanıma hem de ilişkilerini daha sağlıklı bir zemine oturtma çabasıyla doğrudan ilişkili. Bu dönemde gençler hem arkadaş çevrelerinde kabul görmek ister hem de aileleriyle olan ilişkilerini dengede tutmaya çalışırlar. Süreçte sınır koyabilmek kişinin ne istediğini ya da neye ihtiyacı olduğunu anlamasına yardımcı olur. 

Sınır koymanın biçimleri nelerdir?

• Fiziksel Sınırlar: Kişisel alanımıza ya da bedenimize dair “evet” ya da “hayır” demek. Özellikle ortaokul döneminde öğrenciler arasında şakalaşmaların bolca fiziksel temas içerdiğini düşünürsek “Bunu yapmanı istemiyorum çünkü rahatsız oluyorum” diyebilmek çok önemli bir beceri. 
• Duygusal Sınırlar: Duygusal yük taşıma kapasitemiz ve hislerimizi koruma alanımız. “Bu konuyu konuşması benim için zor, biraz zaman isteyebilir miyim?” diyebilmektir. 
• Zihinsel Sınırlar: Düşüncelerimiz, inançlarımız ve görüşlerimizi ifade eder. Başkalarının bu alanlara ne kadar müdahale etmesine izin verdiğimizle ilgilidir. 
• Zaman Sınırları: Özellikle ortaokul döneminde çok önemsediğimiz bir başlık. Örneğin bir arkadaşınız sürekli sizden ödevlerine yardım etmenizi istiyor ama sizin de kendi ödevleriniz var. Burada “Bu akşam kendi işlerime odaklanmam gerekiyor, yarın ya da başka bir zaman bakabiliriz,” diyebilmektir.

Ergenlik döneminde sınırlarla ilgili doğru bilinen yanlışlar nelerdir?

• “Sınır koymak bencilliktir”: Bu düşünce biçimi genellikle gençler arasında çok yaygın. Arkadaşlar ya da aile için bir şeyi yapmayı reddetmek çoğunlukla bencillikle bağdaştırılıyor. Oysa biliyoruz ki sınır koymak yalnızca başkalarının değil kendi ihtiyaçlarımızı da önemsemek anlamına gelir. 
• “Sınır koyarsam insanlar beni sevmeyi bırakır”: Ergenlik döneminde dışlanma korkusu ya da bir gruba ait olma istediğinden dolayı sınır koymak zorlaşabilir. Ancak unutulmaması gereken gerçek arkadaşlığın sadece “evet” dediğinizde değil, “hayır” dediğinizde de devam eden olduğudur. 
• “Bir kere sınır koyarsam onu bir daha değiştiremem”: Bu yanlış sınır koymayı gereğinden fazla katı bir eylem gibi algılamaktan kaynaklanıyor. Sınırler esnektir; zamanla ihtiyaca ve içinde bulunan duruma göre değşiebilir. Ergenlik döneminde arkadaşlıklar ve ilgi alanları hızla değişir. Sınırlar da bu değişime uyum sağlayabilir. Örneğin bir öğrenci sınav döneminde daha fazla bireysel çalışmayı tercih ederken sınav sonrası grup çalışmasına ağırlık verebilir. 
• “Hayır dersem herkes beni yanlış anlar”: Ergenlik döneminde “hayır” demek bazen kabul görmek ve dışlanmamak isteyen bireye çok zor gelebilir. “Hayır” demek reddetme değil, kendimizi tanımanın ve kendimize saygı duymanın bir yoludur ve “hayır” demek aslında bir başka şeye “evet” demektir.

Rehberlik ve Ötesi’nin “Sınırlar” hakkındaki diğer bölümlerini dinlemek için buraya tıklayın.