Çocukların okul öncesi dönemi tamamlayıp ilkokula başlayacağı uzun bir yolculuğun başındayız. Bu süreçte ebeveyn olarak çocuğunuza ve kendinize nasıl destek olabilirsiniz? Bu yazı, birinci sınıfta öğrencileri nasıl duyguların beklediğini ve ebeveynler olarak yaz döneminde bu sürece nasıl hazırlık yapabileceğinize dair önerileri paylaşıyor. 

Birinci sınıf, çocukların “çocuk” olmaktan “öğrenci” olmaya geçtiği bir süreç. Bu dönemde ebeveyni olarak bireyselliğinin ortaya çıkacağını ve kendi hikâyesini yazmaya başlayacağını gözlemleyeceksiniz. Bu yaş döneminde içinde yaşadığı topluluktan etkilenecek, başkalarının dünyasında nerede olduklarına dair zaman zaman endişe duyacak ve buna bağlı olarak gelişecekler.

Bir birinci sınıf öğrencisi hangi becerilere sahiptir?

Yardım etme amacıyla onların ellerindeki yetilere müdahale etmemizin ileride olumsuz sonuçları olabiliyor. Bu yüzden onların yetkinliklerini özgürce kullanmalarına alan açmamız önem taşıyor.

• Dil konusunda yetkindirler, yetişkin konuşmasına yakın, zengin cümleler kurabilirler. 
• Kendilerini ifade edebilirler, bir başkasıyla karşılıklı sözel etkileşime geçebilirler.
• Harekete geçmeden önce basit planlar yaparlar, sevdiği çizgi filmin saatini kaçırmamak için yemeğini hızlı yemek gibi.
• Kısa ve uzun süreli bellek gelişmiştir. Örneğin “haftaya şöyle bir şey yapacağız” denildiğinde bunu hatırlarlar veya geçmiş derste öğrendikleri bir bilmeceyi akıllarında tutabilirler.
• Başarılı ve yeterli olmaya isteklidirler. Bir işi bitirmekten gurur duyarlar. İşe yaradığını ve üretken olduğunu gören çocukta “çalışkanlık duygusu” gelişir.

Endişeye nasıl yanıt verebilirim?

Duyguları dengeleyebilmek

Tüm duyguların varlığı bizim için kıymetli ve hepsi çok normal. Bu süreçte mutluluk ile endişenin birliğini de önemsiyor, çocukların da ebeveynlerin de duygularını dengeli bir şekilde yaşamasını önemli buluyoruz. Hem çocukların hem kendimizin duygularının farkına varabilmek çok kıymetli. Çocukların duygu okur yazarlığının gelişmesine destek olmak, onları duygularını ifade etmeleri adına teşvik etmek de sürece çok fayda sağlıyor.

Ebeveyn endişesi ile öğrenci olma endişesinin ayrışması

Ebeveyni olarak onunla her duygunuzu paylaşabilir, ona nasıl hissettiğinizi anlatabilirsiniz ancak sizin duygunuzu onun da hissettiğini farz etmek doğru olmaz. Bireyleşme yolunda olduğu bu süreçte çemberinin biraz dışında kalıp kendi hikâyesini yazabileceği alanlar açmak kıymetli.

Kendi sorumluluğunu alması konusunda teşvik edici bir rol üstlenmek

Her seferinde onu kucağınıza alırsanız iz bırakamazlar. Adım atarak öğrenmelerine alan açarak onların izler bırakmasına destek olabilirsiniz.

Ailenin okula ve öğretmene duyduğu güven

Çocuğunuzun yaşadığı bir sorunla ilgili sırtınızı güvenerek seçtiğiniz okulunuza yaslayabilirsiniz. Çocuğunuzun duyguları yerine kendi duygularınızı ifade edebilir, bunu güven duyduğunuz kurumla iletişiminizi güçlendirmek için bir fırsat olarak değerlendirebilirsiniz.

Açık iletişim kurmak

Hem çocuğunuzla hem de öğretmenlerle açık iletişim kurarak ihtiyacınız olan bilgileri verebilir ve alabilir, sağlıklı bir süreç yürütülmesine destek olabilirsiniz.

Birinci sınıfa başlamadan önce çocuğumun hangi becerilerini desteklemeliyim?

• Özdenetim 
  • Öz bakım becerileri: Kendi düğmelerini açıp kapatabilme becerisini geliştirmek, bağcık bağlamayı öğretmek ya da cırt cırtlı ayakkabı giymeye teşvik etmek gibi davranışlarla onun özbakım konusundaki yetkinliğini artırabilirsiniz. Çocuklar bu yaşlarda başkalarının gözünde nasıl göründüğünü çok önemser, bu yüzden öz bakımlarını yapabilmeleri çok önemli.
  • Sorumluluk bilinci: Kendi çantasını toplamasını sağlamak, ona baş edebileceği sorumluluklar vermek bireyleşme sürecini destekleyecektir. Bunu yaparken kendini yetersiz hissetmemesi için ona yaşından büyük sorumluluklar vermemeye özellikle dikkat etmek ama yapabileceği görevleri vermekten de imtina etmemek gerekiyor.
  • Zaman yönetimi: Saat kaçta derse gitmesi gerekecek, ne zaman tuvalete gidebilir, ne zaman su içebilir gibi zaman yönetimi gerektiren durumlara alışabilmesi için siz de evde vakitle ilgili alıştırmalar yapabilirsiniz. “Saatte küçük çubuk 6’ya, büyük çubuk 12’ye geldiğinde bu işi tamamlamış olmalısın” gibi cümlelerle ona destek olabilirsiniz.
• Birey olmak ve grubun parçası olmak
  • Söz alma: Sizin sözünüzü kestiği zamanlarda “Şu anda ben konuşuyorum, biraz bekledikten sonra sen de konuşabilirsin” gibi başkasının sözünü kesmemeyi öğrenmesini destekleyecek söylemlerde bulunabilirsiniz.
  • Sıra bekleme: Birinci sınıf öğrencisi olunca büyük bir topluluğun parçası olacaklar ve buna uygun davranmayı öğrenmeleri gerekecek. Konuşma sıralarını bekleyecekleri gibi yemek sırası, tuvalet sırası, oyun sırası da bekleyecekler.
  • Kendini ifade etme: Bir istek ya da ihtiyacı olduğunda bunu doğru bir şekilde ifade etmesini desteklemek önem taşıyor. Siz ebeveyni olarak o ihtiyacını söylemeden ne olduğunu anlıyorsunuz ancak okul ortamında çocuğun ihtiyacını ifade edebilmesi özellikle önem kazanıyor. Bu yüzden o söylemeden ne istediğini anlasanız bile kendini ifade etmesine alan açabilirsiniz.

Bu süreci destekleyecek kitap önerileri:

• Okulda İlk Gün, Ayla Çınaroğlu ve Mustafa Delioğlu
• Küçük Mor Balık, Ayla Çınaroğlu
• Neden Okulu Gitmek Zorundayım?, Oscar Brenifier ve Delphine Durand
• Arkadaşım Beni Bekliyor, Wendy Meddour ve Daniel Egnéus
• Okul Vakti Babişko, Dave Hackett
• Okula Gitmezsem Ne Olur?, Brigitte Labbe ve Eric Gaste