Satranç, çocukların araştırma, felsefi soru sorma, odaklanma, liderlik, matematiksel düşünme, karar verme gibi 21. yüzyıl yetkinliklerini geliştirebilecekleri bir alan. Terapötik satranç ise satranç eğitiminin interdisipliner olarak yeniden düşünüldüğü bir yaklaşım.
Satranç, bir yarışma duygusu ve kazanma amacı içermediğinde kişiye birçok yetkinliği aynı anda kazandırabilecek bir branş. Bu yüzden “eğitim satrancı” olarak adlandırdığımız kategoride öğrenciler âdeta hayatın bir simülasyonunu yaşıyor. Çünkü satrançla birlikte sorunlarla karşılaşıyor, çözüm yöntemleri üretiyor, kazanmayı ve kaybetmeyi öğreniyor ancak kazanmak bir amaç olmadığı için rahatlık içinde öğrenebiliyor, stratejik düşünüyor, birkaç adım ilerisini öngörme becerisi kazanıyorlar.
Satrancın faydaları nelerdir?
- Eylemlerin sonuçlarının olduğunu görmesi için fırsat yaratır.
- Eleştirel ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir.
- Odaklanmaya yardımcı olur.
- Gerçek hayatta yaşanan problemlere çözüm bulma becerilerini destekler.
- Öğrencilerin öz güven kazanmasını destekler.
- Hedef belirleme becerilerini geliştirir.
- Sabırlı olmayı öğretir.
- Liderlik ve iletişim kavramlarını yaşayarak keşfetmelerini sağlar.
- Problemi tanıma, problem üzerine yeni fikir ve çözümler bulma becerilerini geliştirir.
- Karar verme becerilerini destekler.
- Matematiksel düşünme becerilerini geliştirir.
- Dil ve ifade gelişimini destekler.
Özel Sezin Okulu Satranç Öğretmeni ve Eğitmen Eğiticisi Celâl Özbek’in geliştirdiği ve uyguladığı terapötik satranç yöntemi, felsefe, matematik, dil ve satranç branşlarını disiplinlerarası bir programda bir araya getirerek öğrencilere eğlenceli bir öğrenme alanı sunuyor.
Terapötik satranç, satranç eğitimine dair sıradanlaşmış kalıpları yıkıyor ve dersi öğrencilerin meraklarını perçinleyecek hâle getiriyor. Çocuklar kendilerini en iyi oyunla ifade ettiğinden ve satranç, doğası gereği bir oyun olduğundan birçok farklı kazanımı satranca entegre etmek bir taşla birçok hedefe ulaşmak anlamına geliyor.
Terapötik satrancın faydaları nelerdir?
Satrancın birçok faydasının yanı sıra terapötik satranç, disiplinlerarası bir yaklaşım olarak çocuğun eleştirel düşünme, problem çözme, araştırma, felsefi ve doğru soru sorma ve analiz yapma gibi becerilerini destekliyor. Felsefe, matematik, yabancı dil ve satranç derslerini bir araya getiren bu yöntemin içeriği, isminden de anlaşılacağı gibi kişilerin “iyi olma hâli”ni göz önünde bulundurarak tasarlanıyor. Disiplinlerarası olmasıyla da satrancın yanı sıra matematik gibi farklı düşünme becerilerini de destekliyor. Örneğin Celâl Hoca derslerinde satranç terimlerini Resfebe ile anlatma gibi yöntemler ya da Pooble365 gibi resim-anlatım ilişkisini destekleyecek araçlar kullanıyor.
Bu yöntemde satranç, kurallarının ötesinde bir öğrenme alanı olarak görülüyor. Çünkü Celâl Hoca’nın dediğine göre, “Satrancın hareketlerini beş dakikada öğretebilirsiniz ama satrancı öğrenmek aslında ömür boyu sürecek bir serüven. Bizim amacımız kuralları öğretip bu işi bitirmek değil, düşünmeyi ve soru sormayı satranç aracılığıyla öğretmek.”
Öğrenciler aynı zamanda bu yöntem sayesinde satranç ile yaşam arasında bağlantı kuruyorlar. Kazanç ve kayıp kavramlarına aşina oluyorlar. Bu, öğrencilere yaşam ve baş etme becerileri de kazandırıyor. Kaybetme deneyimi, onlara bir yakınlarını kaybettiklerinde dahi bununla baş etmenin yollarını öğretiyor.
Bu yöntem çocukların ezberlenmiş kalıpları yıkmasına da yardımcı olabilir. Örneğin alışılmışın dışında bir başlangıç dizimi (Fisher Satrancı), çocuğa farklı pencerelerden bakma becerisi kazandırır.
Tüm bunların yanı sıra terapötik satranç ve onu destekleyici çalışmalar, çocukların hata yapmaktan korkmamasını sağlar. Siz de bazı terapötik satranç dersi uygulamalarını kullanarak hata yapmanın olağanlığını anlatabilirsiniz:
- “Saçmalama sandalyesi” yapın: Çocuklar hata yapmaktan çok korkuyor. Bunu çocuklara “korkmayın” diye ifade etmek yeterli değil, interaktif bir uygulamayla onlara göstermek gerekiyor. “Saçmalama sandalyesi” uygulamasında bir çocuk bir sandalyeye oturuyor ve onun bir konuda özgürce saçmalamasına izin veriliyor. Böylece özgürlük alanını tadarak rahatlamış oluyor. Bu, derse ve okula bağlılığı da arttırıyor.
- Hata yapmanın herkesin başına gelebileceğini gösterin: Kendinizden örnekler vererek sizin de zaman zaman yanıldığınızı ve bunun normal olduğunu gösterebilirsiniz.
- Beklentilerinizi azaltın ve bunu çocuklara gösterin: Onlardan mükemmeli beklemediğinizi gösterin. Böylece onlar rahatlayacak ve böyle bir beklentiyle karşı karşıya olmadıklarının farkına varacaklar.
Çocukların düşünmeyi, sorgulamayı, eğlenmeyi aynı anda deneyimlediği terapötik satranç, hayatın simülasyonu olan satrancın kazanımlarını birkaç katına çıkarıyor.
Kaynaklar:
