Bu metin Özel Sezin Okulu Tohum Çemberi Birimi tarafından yazılmıştır.
Yaşam, sosyal canlılar olarak bize ortak akılda buluşmanın, ihtiyacı birlikte tanımlamanın ve etki sürecini sahiplenmenin ne kadar önemli olduğunu öğretiyor. Peki iş ortamında bunu hangi etkenler önemli kılıyor?
İnsanlık, var olduğu günden beri iş birliği içinde. Böyle olmasına rağmen günümüzde etkileşim alanı yaratmak için ilişkileri derinleştirecek tasarımlara ihtiyaç duyuyoruz. Bu ihtiyaç ise her bireyi güçlendirerek; gücü dağıtan bir sistem kurmayı, düşünceli ve bilinçli olmayı gerektiriyor. Bu bağlamda yönetim ve yönetişim şekillerinin değiştiği günümüz koşulları için ideal çalışma ortamı, çalışanların ortak fikir ve hayaller etrafında bir araya gelebileceği bir yapıya ihtiyaç duyuyor. Tüm çalışanların ilgi duyduğu alanda inisiyatif alabildiği, herkesin birbirini görebildiği ve duyabildiği bir çemberde buluşmayı destekleyecek bu yapı ancak bir topluluk bilinciyle oluşabilir.
Güç hiyerarşisi mi, yetkinlik hiyerarşisi mi?
Yaşadığımız yüzyılda kendi kendini yöneten organizasyonlarda güç hiyerarşisinin olmadığını görüyoruz. Bu yapıyı en iyi anlatan “sosyokrasi” kavramı, 1850’lerde “birlikte hareket etme sistemi” olarak doğdu ve Gerard Endenburg tarafından metotlaştırıldı. Bu kavram, alışageldiğimiz güç hiyerarşisini yıkarak doğal ve sağlıklı yapılar oluşturmamızı sağlıyor. İhtiyaca göre şekil almaya açık olduğundan da zaman içinde değişip gelişebiliyor. İnsanlar yeteneklerini ifade edebildiklerinde güven, inanç ve motivasyon artışı yaşıyorlar. Biliyoruz ki insan, içsel motivasyona ihtiyaç duyar. Bunu sağlayabilmek ise ancak yetkinlik hiyerarşisine dayalı sistemlerle mümkün.
Uyumun Önemi: “Sürüdeki kuşlar birbirine çarpmaz.”
Bu yapılardaki hedef herkesi eşit şekilde güçlü yapmak değil, herkesi tam anlamıyla güçlü kılmaktır. Bu yaklaşımı bir metaforla irdelemek için orman ekosistemini inceleyebiliriz. Orman oldukça karmaşık bir sistemdir ve hiyerarşi ile çalışamaz. Tüm sistem olağanüstü güçlü yollarla iş birliği yapar. Bir ağacın yanında büyüyen bir eğreltiotu veya mantar, ağaç kadar yükseğe ulaşamayabilir ama bu sorun değildir. Besin, nem ve gölge alışverişini içeren karmaşık bir iş birliği sayesinde mantar, eğreltiotu ve ağaç, kendilerinin en büyük ve en sağlıklı versiyonlarını oluşturmak için iş birliği yapar ama rekabet etmezler.
Teal organizasyonlarda da durum aynıdır: Önemli olan herkesi eşit kılmak değil; tüm çalışanların kendilerini en güçlü ve en sağlıklı hâle getirmelerine izin vermektir. Bu koordinasyon mekanizmaları, kuşlarda olduğu gibi sürüyü çevik ve güvende tutar. Bu yüzden daha güçlü çalışma ekosistemleri tasarlamak için Teal organizasyon yapısı, sistem yaklaşımı ve sosyokrasi kavramlarından ilham alabilirsiniz. Böyle bir sistemde çalışmak nasıl hissettirir?
Öz Yönetime Sahip Organizasyonlar ve Çember Sistemi
Bir sorunu ya da ihtiyacı keşfeden her birey, bu konuda inisiyatif alma gücüne de sahiptir. Özel Sezin Okulunda uygulanan Çember Sistemi’nde katkıda bulunmak isteyen her bireyin söz hakkı ve fikrini belirtme alanı olduğundan kararlar bir tür kolektif zekâ tarafından alınır.
Bu sistemin düşüncesi, birlik hâlinde çalışmaktır. Bu nedenle sistem, birbiriyle ilişkili gruplardan oluşur. Belirli bir sonuca ulaşmak için amaca yönelik çalışan bu gruplardan her biri, kendi işlevini yerine getirerek sistemin bütünlüğüne ve uyumuna katkıda bulunur.
Topluluk olma bilinciyle tasarlanan Çember Sistemi, yetkinlik hiyerarşisini desteklediği, uyumu ve birbirinden beslenmeyi önceliklendirdiği, öz yönetim becerilerini önemsediği için bu yüzyılın ideal çalışma ortamını tanımlıyor. Siz de içinde bulunduğunuz topluluklarda stratejik hedefleriniz doğrultusunda bireyleri ihtiyaç duydukları kaynaklarla ve bağlantılarla destekleyerek kendi potansiyellerini gerçekleştirmeleri için onlara ilham verebilir ve alan açabilirsiniz. Ortak fikir ve hayal etrafında bir araya gelen kişilerin yaratacağı etkiye inanamayacaksınız. Kendinizden başlayan dönüşümün öncüsü olmanız dileğiyle…
İllüstrasyon: İpek Kay
Kaynaklar:
- Parsons, Talcott (1964). The Social System. Toronto: Collier-Macmillan: https://voidnetwork.gr/wp-content/uploads/2016/10/The-Social-System-by-Talcott-Parsons.pdf
- https://dernek.baskabirokulmumkun.org/wp-content/uploads/2022/10/sosyokrasi_kitapcigi.pdf
- Koch-Gonzalez, J., & Rau, T. J. (2023). Sosyokrasi. Yeni İnsan Yayınevi.
- Pflaeginig, N.; Alimdar, S. (2015), “Karmaşıklık Dünyasında Organizasyon: Yüksek Performanslı Bir Organizasyon İçin Çalışmaya Yeniden Nasıl Hayat Verebiliriz?”, Optimist Y.
- Senge, P.M. (1993), Beşinci Disiplin: Öğrenen Organizasyon Sanatı ve Uygulaması, YKY.
- Frederic Laloux, Reinventing Organizations: A Guide to Creating Organizations Inspired by the Next Stage in Human Consciousness: A Guide to Creating Organizations Inspired by the Next Stage of Human Consciousness;(s. 79).
